قرارداد سلف
دوره مقدماتی بیشتر بدانیم
قرارداد سلف چیست؟
قرارداد سلف (Forward Contracts) به نوعی قرارداد سفارشی‌شده که بین دو طرف به‌منظور خرید یا فروش یک دارایی با قیمتی مشخص‌شده در تاریخی در آینده منعقد می‌شود، اطلاق می‌گردد. یک قرارداد سلف ممکن است به منظور محافظت از دارایی‌ها یا به‌منظور به‌دست آوردنِ سود، مورد استفاده قرار گیرد، با این وجود ماهیت غیراستاندارد این قراردادها و قابلیت سفارشی شدن آن‌ها این قراردادها را برای محافظت از دارایی‌های سبد سهام در برابر نوسانات قیمتی مناسب می‌گرداند.
مبانی قراردادهای سلف
برخلاف قراردادهای استاندارد آتی، یک قرارداد سلف می‌تواند در مقادیر کالاها، اندازه آن‌ها و همچنین تاریخ انتقال دچار تغییراتی شود. کالاهایی که قابلیت مبادله شدن را دارند شامل دانه‌های خوراکی، فلزات ارزشمند، گاز طبیعی، نفت و یا حتی ماکیان می‌باشند. یک قرارداد سلف می‌تواند برمبنای انتقال پول و یا انتقال دارایی بسته شود.
قراردادهای سلف در هیچ مرکز بورسی مبادله نمی‌شوند و جزو ابزارهای مالی به‌شمار می‌آیند که در بازارهای خارج از بورس
(Over The Counter markets – OTC) مبادله می‌گردند. با وجود این که طبیعت معامله شدن این قراردادها در خارج از بازار بورس ایجاد تغییرات در مفاد قراردادها را آسان‌تر می‌کند، عدم وجود یک مؤسسه تهاتری که بر تراکنش‌ها نظارت کند امکان ریسک عدم‌پرداخت تعهدات را افزایش می‌دهد. در نتیجه، قراردادهای سلف برخلاف قراردادهای آتی به‌آسانی در اختیار سرمایه‌گذاران خُرد قرار نمی‌گیرند.
نکات کلیدی:
- یک قرارداد سلف، قراردادی سفارشی‌شده بین دو طرف معامله به‌منظور خرید یا فروش یک دارایی با قیمتی از پیش تعیین‌شده و در یک تاریخ در آینده می‌باشد.
- قراردادهای سلف می‌توانند براساس یک دارایی خاص، مقداری خاص یا تاریخ انتقالی خاص تنظیم گردند.
- قراردادهای سلف در هیچ مرکز بورسی مبادله نمی‌گردند و به‌عنوان ابزارهای مالی مبادله‌شده در بازارهای خارج از بورس
(Over The counter – OTC) شناخته می‌شوند.
هر دو قراردادهای سلف و قراردادهای آتی، توافق‌نامه‌هایی به‌منظور خرید یا فروش یک کالا با قیمت تعیین‌شده در آینده می‌باشند. اما باید در نظر داشته باشیم که تفاوت‌های اندکی نیز بین این دو وجود دارد. اولین تفاوت در این است که قراردادهای سلف در بورس معامله نمی‌شوند، اما قراردادهای آتی در مراکز بورسی مورد معامله قرار می‌گیرند. توافق‌های انجام شده در قرارداد سلف در انتهای این قرارداد انجام می‌گردند، در حالی که مقدار سود و زیان قراردادهای آتی به‌صورت روزانه قابل واریز شدن می‌باشند. مهم‌تر از همه، قراردادهای آتی به‌شکل قراردادهای استانداردشده موجود می‌باشند و نمی‌توان در مفاد آن به‌منظور سازگار کردن بیشتر، دست‌کاری کرد.
مثال‌هایی از یک قرارداد سلف
در نظر بگیرید که یک تولیدکننده محصولات کشاورزی، به مقدار 5,000 تن ذرت دارد که می‌خواهد آن‌ها را تا 6 ماه آینده به فروش برساند و در مورد کاهش احتمالی قیمت ذرت نگران می‌باشد. در نتیجه او وارد یک قرارداد سلف با یک مؤسسه مالی می‌شود تا 5,000 تن ذرتش را با قیمت 212.6 دلار به‌ازای هر تن در 6 ماه بعد به فروش برساند، و این قرارداد سلف برمبنای پول نقد منعقد شده است. 6 ماه بعد، قیمت لحظه‌ای ذرت ممکن است به یکی از سه حالت زیر باشد:
- دقیقاً برابر با 169.29 دلار به‌ازای هر تن باشد. در این حالت، هیچ پولی توسط تولیدکننده و یا مؤسسه مالی دریافت نمی‌شود و قرارداد بسته می‌شود.
- قیمت، بالاتر از قیمت حال حاضر باشد. فرض کنید که قیمت ذرت 196.8 دلار به‌ازای هر تن باشد. در این حالت، تولیدکننده باید مبلغ 1.375 میلیون دلار را به مؤسسه بپردازد. و این مبلغ حاصل تفاوت بین قیمت توافقی 169.29 دلار و 196.8 دلار به‌ازای هر تن می‌باشد.
- قیمت ذرت کاهش یافته و به 137.8 دلار به‌ازای هر تن رسیده باشد. در این حالت مؤسسه مالی باید مبلغ 1.575 میلیون دلار را به تولیدکننده بپردازد، و این مبلغ حاصل تفاوت بین قیمت توافقی 169.29 دلار و 137.8 دلار به‌ازای هر تن می‌باشد.
ریسک‌های قراردادهای سلف
بازارهای تبادل قراردادهای سلف بازارهایی عظیمی هستند زیرا بسیاری از شرکت‌های بزرگ در سرتاسر جهان از آن به‌منظور محافظت از پول و دارایی خود و همچنین محافظت در برابر تغییرات نرخ بهره از این نوع قراردادها استفاده می‌کنند. ا این وجود، از آنجایی که جزئیات قراردادهای سلف بین خریدار و فروشنده می‌ماند (و توسط عموم شناخته نمی‌شود) حدس زدن اندازه این بازار کاری دشوار می‌باشد.
اندازه بزرگ و همچنین طبیعت نظارت‌نشده قراردادهای سلف بدین معنی است که این بازارها مستعد عدم پرداخت تعهدات به‌صورت یک سناریوی پلکانی می‌باشند. در حالی که بانک‌ها و مؤسسات مالی احتمال این ریسک را با انتخاب کردن وسواسی طرف مقابل کم می‌کند، هنوز هم احتمال بالایی از ریسک عدم پرداخت تعهدات وجود دارد.
یک ریسک دیگر که با طبیعت استاندارد نشده قراردادهای سلفی به‌وجود می‌آید این است که آن‌ها تنها در تاریخ توافق‌شده اعمال می‌گردند و ویژگی Market to Market مانند قراردادهای آتی را ندارند. حال در نظر بگیرید که در صورت تفاوت زیاد بین نرخ سلف و همچنین نرخ کنونی در زمان اجرای قرارداد چه تأثیراتی را در قرارداد می‌گذارد. در این حالت، مؤسسه مالی‌ای که قرارداد را بسته بود در معرض درجه بالاتری از ریسک قرار می‌گیرد و همچنین امکان عدم‌پرداخت تعهدات (Defaulting) نیز بالاتر می‌رود.
برای برگشت به جلسه آموزشی قبلی لینک را دنبال نمایید.