قراردادهای آتی
دوره مقدماتی جلسه شانزدهم
قراردادهای آتی چیست؟
قراردادهای آتی (Futures Contract)، قراردادهای مالی می‌باشند که طرفین را به مبادله یک دارایی با قیمتی از پیش تعیین‌شده و در تاریخ از پیش تعیین‌شده ملزم می‌کند. در اینجا، خریدار باید پرداخت را انجام دهد و فروشنده نیز باید دارایی پایه (underlying asset) را با قیمت از پیش تعیین‌شده به فروش برساند، بدون توجه به این که قیمت کنونی کالا در بازار کنونی چه مقدار می‌باشد.
دارایی‌های پایه شامل کالاهای فیزیکی و یا دیگر ابزارهای مالی می‌باشند. قراردادهای آتی، اطلاعات جزیی‌ای در مورد دارایی پایه را ذکر کردند و به منظور تسهیل مبلادلات در بازارهای مبادلات قراردادهای آتی، استاندارد شده‌اند. از قراردادهای آتی می‌توان به‌منظور معامله‌گری و یا محافظت از ارزش دارایی پایه (hedging) استفاده نمود.
نکات کلیدی:
- قراردادهای آتی، قراردادهای مالی هستند که خریدار را به پرداخت مبلغی برای خریداری دارایی پایه، و فروشنده را به فروش آن دارایی و به قیمت از پیش تعیین‌شده ملزم می‌کند.
- یک قرارداد آتی به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد تا بتواند در جهت حرکت قیمت یک اوراق بهادار، یک کالا، و یا یک ابزار مالی به معامله‌گری بپردازد.
- قراردادهای آتی به‌منظور محافظت از حرکات قیمتی دارایی پایه و به‌منظور جلوگیری از ضررهای غیرمطلوب احتمالی در صورت رخ دادن تغییرات قیمتی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
برای دیدن جلسه آموزشی قبلی لینک را دنبال نمایید.
برای دیدن جلسه آموزشی بعدی لینک را دنبال نمایید.
بیشتر بدانیم...
درک قراردادهای آتی
قراردادهای آتی، به معامله‌گران این امکان را می‌دهند تا قیمت یک دارایی و یا یک کالا را در سطح مشخصی ثابت نگهدارند (قفل کنند – Lock) این قراردادها شامل یک تاریخ به‌عنوان تاریخ انقضا (expiration date) و هزینه‌ای نقدی (up frot) می‌شوند. قراردادهای آتی توسط ماهی که در آن به انقضایشان می‌رسند، شناخته می‌شوند. برای مثال، یک قرارداد آتی طلا در دسامبر، در ماه دسامبر منقضی می‌شود.
واژه آتی (futures) تمایل به نمایش وضعیت کلی بازار دارد. هرچند، انواع بسیار زیادی از قراردادهای آتی وجود دارند که می‌توان از آن‌ها برای معامله استفاده کرد. این قراردادهای آتی شامل:
- قراردادهای آتی کالاها (Commodity Futures) مانند قراردادهای آتی نفت خام، گاز طبیعی، ذرت و گندم.
- قراردادهای آتی شاخص‌های سهام (Stock Index Futures) مانند قراردادهای آتی شاخص S&P 500
- قراردادهای آتی ارزها (Currency Futures) که شامل قراردادهای یورو اتحادیه اروپا (EUR) و پوند بریتانیا (British Pound – GBP) می‌باشند.
- قراردادهای آتی فلزات گرانبها (Precious Metal Futures) مانند قراردادهای طلا و نقره.
- قراردادهای آتی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا (U.S. Treasury Futures) برای اوراق قرضه و دیگر محصولات.
مهم است که تفاوت بین قراردادهای اختیار معامله (Option Contracts) و قراردادهای آتی (Futures Market) را بدانید. قراردادهای اختیار معامله به دارنده این قراردادها این اختیار (و نه اجبار) را می‌دهد تا دارایی پایه را در تاریخ انقضا خریداری کند و یا به فروش برساند، در حالی که خریدار قرارداد آتی مجبور است که تمامی بندها و موارد ذکر شده در قرارداد را عملی سازد.
مزایا و معایب قراردادهای آتی
مزایا:
- سرمایه‌گذار می‌تواند از قراردادهای آتی به‌منظور معامله‌گری در جهت حرکت قیمت دارایی پایه استفاده کند.
- شرکت‌ها می‌توانند از قیمت مواد اولیه‌شان با استفاده از این قراردادها، در برابر نوسانات قیمتی محافظت کنند.
- قراردادهای آتی ممکن است نیازمند پرداخت شدن بخشی از مبلغ کل قرارداد در ابتدای کار باشند.
معایب:
- سرمایه‌گذاران، در قراردادهای آتی با ریسک ضرری بیش از حد مارجین اولیه مواجه هستند زیرا قراردادهای آتی از ضریب اهرمی (leverage) استفاده می‌کنند.
- سرمایه‌گذاری در قراردادهای آتی ممکن است باعث شود که شرکتی که با استفاده از این قراردادها به دنبال محافظت از تغییرات شدید قیمت‌ها می‌باشد، حرکات قیمتی مطلوبش را از دست بدهد. یعنی در صورت افزایش قیمت‌ها، نتواند محصولاتش را به قیمت‌های روز در بازار به فروش برساند.
- مارجین‌ها می‌توانند یک شمشیر دو لبه باشند بدین معنی که آن‌ها می‌توانند هم میزان سود را چند برابر کنند و هم بر مقادیر زیان به‌شدت بیفزایند.
استفاده کردن از قراردادهای آتی
بازار قراردادهای آتی معمولاً از ضرایب اهرمی بالا، استفاده می‌کنند. ضریب اهرمی بدین معنی است که یک معامله‌گر نیازی ندارد که در ابتدای معامله خود به میزان 100 درصد مبلغ ذکر شده در قرارداد را به معامله وارد کند. بلکه، کارگزار مبلغی را به عنوان مارجین اولیه از معامله‌گر دریافت می‌کند، که کسری از ارزش کل قرارداد می‌باشد. این مقدار که توسط کارگزاری نگهداری می‌شود بسته به‌اندازه قرارداد، میزان اعتبار سرمایه‌گذار، و همچنین قوانین و شرایط ذکر شده در کارگزاری متفاوت می‌باشند.
معامله‌گران قراردادهای آتی در محل انجام معاملات، تعیین می‌کنند که تحویل این قرارداد را به‌صورت تحویل فیزیکی انجام دهند و یا آن قرارداد را بر مبنای پول نقد (cash settled) ببندند. یک شرکت ممکن است به یک قرارداد با تحویل فیزیکی ورود کند تا بتواند هزینه مواد اولیه مورد نیازش برای تولید کالاها را در سطحی ثابت نگهدارد. با این وجود، بیشتر قراردادهای آتی توسط معامله‌گرانی بسته می‌شوند که قصد معامله‌گری با استفاده از این قراردادها را دارند. این قراردادها به زیر قیمت خود به فروش می‌رسند و یا پس از فروش، تفاوت بین قیمت خرید و قیمت بسته شدت‌شان برای شناخت سود/ضرر، مورد استفاده قرار می‌گیرد، و این قراردادها بر پایه پول نقد (cash settled) می‌باشند.
معامله‌گری قراردادهای آتی
یک قرارداد آتی به معامله‌گر این اجازه را می‌دهد تا بتواند در جهت حرکت قیمتی کالا در بازار، به معامله بپردازد.
اگر معامله‌گر یک قرارداد آتی را خریداری کرد و قیمت کالا نیز افزایش پیدا کرد، و این افزایش قیمت (نسبت به قیمت اصلی) تا تاریخ انقضای آن قرارداد پابرجا ماند، معامله‌گر می‌تواند کسب سود کند. قبل از فرا رسیدن تاریخ انقضای قرارداد، می‌توان معامله خرید (long position) را با یک معامله فروش (sell position) برای یک مقدار یکسان در قیمت کنونی، بست. تفاوت بین قیمت‌های این دو قرارداد، برابر با مبلغ پولی است که در حساب معامله‌گر نزد کارگزاری وجود دارد، و هیچ کالای فیزیکی‌ای در این حالت جابه‌جا نخواهد شد. هرچند، معامله‌گر می‌تواند در صورتی که قیمت کالا پایین‌تر از قیمت مشخص شده در قرارداد آتی باشد، دچار ضرر گردد.
معامله‌گران می‌توانند از موقعیت‌های معاملاتی فروش (short or sell position)، در صورت پیش‌بینی افت قیمتی دارایی پایه استفاده نمایند. اگر قیمت‌ها کاهش پیدا کند، معامله‌گر از یک معامله با همان مقدار و در جهت عکس (offset) به‌منظور بستن موقعیت استفاده می‌کند. تفاوت بین دو مبلغ نیز در تاریخ انقضای این قراردادها مشخص خواهد شد. معامله‌گر در صورت حرکت قیمت دارایی پایه به سطحی پایین‌تر از سطح ذکرشده در قرارداد، سود خواهد کرد و در صورت حرکت قیمت به سطحی بالاتر از سطح قیمتی ذکرشده در قرارداد، زیان شناسایی خواهد نمود.
مهم است به یاد داشته باشید که معامله کردن با مارجین این اجازه را به معامله‌گر می‌دهد تا بتواند وارد معاملات بسیار بزرگ‌تری نسبت به موجودی حسابش در کارگزاری شود. در نتیجه، سرمایه‌گذاری با استفاده از مارجین‌ها می‌تواند سود را به مانند زیان چند برابر کند. یک معامله‌گر را در نظر بگیرید که در کارگزاری یک حساب با موجودی 5,000 دلار دارد و می‌خواهد یک معامله به مبلغ 50,000 دلار در نفت خام انجام دهد. اگر قیمت نفت در جهتی برخلاف جهت معامله او حرکت کند، او دچار ضرر خواهد شد و به سرعت مبلغ 5,000 دلار مارجین اولیه‌اش از دست خواهد داد. در این حالت، کارگزاری حساب شما را مارجین کال (margin call) می‌نماید. این بدین معنی است که معامله‌گر نیاز دارد تا مبالغ اضافه‌ای به‌حسابش در کارگزاری واریز کند تا بتواند ضررهای ایجادشده را جبران نماید.
قراردادهای سلف چه کاربردی دارند؟ سلف چیست؟ برای اطلاع لینک را دنبال نمایید.
حفاظت از دارایی پایه با استفاده از قراردادهای آتی
از قراردادهای آتی می‌توان به‌منظور حفاظت از قیمت یک دارایی پایه در برابر حرکات قیمتی استفاده کرد. در اینجا، هدف جلوگیری از ضرر در صورت تغییرات قیمت غیرمطلوب و نه کسب سود از طریق معامله‌گری مدنظر می‌باشد. بسیاری از شرکت‌هایی که وارد معاملات آتی می‌شوند، قصد دارند از ارزش دارایی پایه‌شان حفاظت کنند.
برای مثال، یک کشاورز ذرت ممکن است محصولاتش را با قیمتی تعیین شده از اکنون، در آینده با استفاده از قراردادهای آتی به فروش برساند. با انجام این کار، آن‌ها ریسک کاهش قیمت را از بین برده‌اند و حداقل کسب درآمد به مبلغ ثابتی را برای خود ضمانت کرده‌اند. اگر قیمت ذرت کاهش یابد، این شرکت براساس مبلغ توافق‌شده قبلی خود، دریافتی خواهد داشت و این قرارداد، باعث پوشش داده شدن تأثیر کاهش قیمت ذرت در بازار شد. با توجه به اینکه این سود و زیان‌ها جبران‌کننده یکدیگر می‌باشند، استفاده کردن مناسب از آن‌ها می‌تواند قیمت کالا را در سطح قیمتی مناسبی در بازار ثابت نگهدارد.
مقررات نظارتی بر قراردادهای آتی
بازارهای مبادلات قراردادهای آتی توسط کمیسیون مبادلات قراردادهای آتی
(Commodity futures trading commission – CFTC) نظارت می‌شوند. کمیسیون معاملات قراردادهای آتی یک نهاد فدرال می‌باشد که توسط کنگره ایالات متحده آمریکا در سال 1974 به‌منظور ایجاد یکپارچگی در قیمت‌گذاری‌های بازارهای آتی تأسیس شد. از وظایف این کمیسیون می‌توان به جلوگیری از معاملات سو استفاده‌کننده (Abuse trading practices)، کلاهبرداری (fraud)، و همچنین قانون‌گذاری برای شرکت‌های کارگزاری که در معاملات قراردادهای آتی درگیر می‌باشند، اشاره کرد.
انتخاب یک کارگزاری قراردادهای آتی
سرمایه‌گذاری در قراردادهای آتی و یا هرگونه ابزار مالی دیگر نیازمند استفاده از یک کارگزاری می‌باشد. کارگزارهای بورس دسترسی به بورس‌ها و بازارهای مبادلاتی را فراهم می‌کنند و با استفاده از آن‌ها، امکان انجام سرمایه‌گذاری وجود دارد. پیدا کردن یک کارگزاری مناسب و همچنین، یافتن سرمایه‌گذاری‌‌ای که هم‌خوان با نیاز‌های شما باشد می‌تواند پروسه‌ای پیچیده باشد.
مثال‌هایی واقعی از قراردادهای معاملات آتی
معامله‌گری را در نظر بگیرید که قصد دارد تا با ورود به قراردادهای آتی نفت در ماه می، با این انتظار که قیمت نفت در پایان سال در سطحی بالاتر از سطح این قرارداد معامله خواهد شد، به معامله‌گری بپردازد. قراردادهای آتی نفت خام در ماه دسامبر در سطح قیمتی 50 دلاری معامله می‌شوند و معامله‌گر قرارداد را در این سطح قیمتی قفل می‌کند.
از آن جایی که نفت در واحدهای 1,000 بشکه‌ای معامله می‌شود، سرمایه‌گذار در حال حاضر یک موقعیتِ معاملاتی باارزش 50,000 دلار نفت خام (1000×50 = 50,000) دارد. با این حال، معامله‌گر برای ورود به این معامله تنها نیاز به پرداخت کسری از این مبلغ را به‌عنوان سپرده نزد کارگزاری‌اش دارد.
از ماه می تا دسامبر، قیمت نفت و به تبع آن قیمت قرارداد آتی نفت خام دچار نوساناتی می‌شود. اگر حرکات قیمتی نفت بسیار نوسانی باشد، ممکن است کارگزاری طلب مقدار پول بیشتری را از سرمایه‌گذار کند، هزینه‌ای که تحت عنوان هزینه مارجین نگهداری
(maintenance margin) شناخته می‌شود.
در ماه دسامبر، با نزدیک شدن قرارداد به تاریخ انقضایش (که به‌طور معمول سومین جمعه ماه معین شده می‌باشد.) قیمت نفت خام به سطح قیمتی 65 دلار رسیده است، و معامله‌گر قراردادهای اصلی‌اش را می‌فروشد تا از موقعیت معاملاتی خارج شود. او تفاوت قیمتی به‌وجود آمده را به‌صورت پول نقد دریافت می‌کند، و می‌تواند مبلغ 15,000 دلار، بدون در نظر گرفتن هزینه‌ها و کمیسیون کارگزاری به‌صورت خالص دریافت کند.
15=50-65
1500=15*100
هرچند، اگر قیمت نفت به‌سطح قیمتی 40 دلاری افت کند، سرمایه‌گذار در این حالت 10,000 دلار زیان کرده است.
10- = 50-40
1000- = 10- * 100