بازار آزاد
دوره مقدماتی جلسه سوم
بازار آزاد (Free Market) یک سیستم اقتصادی مبنی بر عرضه و تقاضا میباشد که در آن کنترل کم دولت و یا عدم کنترل دولت را شاهد هستیم. بازار آزاد شرحی خلاصه شده از تمامی مبادلات داوطلبانهای است که در یک محیط اقتصادی انجام میگیرند. بازار آزاد توسط دستورات لحظهای و غیرمتمرکز آنها و همچنین ترتیباتی که افراد مختلف تصمیمات اقتصادی میگیرند شناخته میشود. بر اساس قوانین سیاسی و همچنین قانونی آن، بازار آزاد یک کشور ممکن است بسیار بزرگ باشد و یا به طور کل، یک بازار سیاه (Black Market) محسوب شود.
نکات کلیدی:
- یک بازار آزاد به بازاری اطلاق میگردد که سطوح عرضه و تقاضا پایه و اساس سیستم اقتصادی را تأمین میکند، و در این حالت دخالت دولتی صورت نمیپذیرد.
- یک ویژگی کلیدی از بازارهای آزاد، عدم وجود مبادلات اجباری و یا ایجاد شرطها بر روی معاملات میباشد.
- در حالی که هیچ بازار آزاد واقعی به معنی کلمه وجود ندارد، و همه بازارها به نحوی محدود شده تلقی میشوند؛ اقتصاد دانانی که مقدار این آزادی را در بازارها اندازه گیری میکنند یک رابطه مستقیم بین مقدار آزاد بودن بازارها و همچنین مقدار مساعد بودن شرایط اقتصادی پیدا کردهاند.
برای دیدن جلسه آموزشی قبلی این لینک را دنبال نمایید.
برای دیدن جلسه ی آموزشی بعدی این لینک را دنبال نمایید.
بیشتر بدانیم...
درک مفهوم بازارهای آزاد
واژه بازارهای آزاد در بعضی مواقع به عنوان یک کلمه هم معنی برای سرمایهداری آزاد (laissez – faire capitalism) استفاده میشود. زمانی که بیشتر مردم از واژه بازار آزاد استفاده میکنند، منظور آنها یک بازار بدون هیچ گونه مانع برای رقابت میباشد و در این بازارها تنها مبادلات به صورت مخفی بین خریداران و فروشندگان انجام میشود. هر چند، یک تعریف کامل تر از این بازارها باید شامل این موارد باشد: هر گونه فعالیت اقتصادی داوطلبانه تا زمانی که توسط دولت و یا حکومت مرکزی کنترل و یا اجبار نشده باشد.
با استفاده از این تعریف، سرمایهداری آزاد و همچنین سوسیالیزم داوطلبانه (voluntary socialism) هم مثالهایی از بازارهای آزاد به شمار میآیند، هر چند که دومی شامل مالکیت عمومی ابزارهای تولیدی میشود. ویژگی اساسی در این بازارها، عدم حضور هیچ گونه اجبار و یا تحمیل اقتصادی و یا ایجاد محدودیتهایی برای فعالیتهای اقتصادی میباشد. البته شایان ذکر است که اجبار میتواند در بازارهای آزاد از طریق توافقهای متقابل در یک قرارداد داوطلبانه صورت گیرد، مانند قراردادهای درمانی که توسط قانون اجباری شدهاند.
ارتباط بازارهای آزاد با سرمایهداری و آزادیهای فردی
هیچ کشور مدرنی یک بازار آزاد کاملاً مطمئن ندارد. علت این گفته، این است که بیشتر بازارهای آزاد تمایل دارند تا با ارزشهای داراییهای خصوصی یک کشور، سرمایهداری و همچنین حقوق افراد به صورت همزمان رخ دهند. این موضوع، موضوعی منطقی است زیرا سیستمهای سیاسی که دست به پرداخت یارانهها میزنند، باعث تغییر رفتارهای افراد میشوند و احتمال معاملات به صورت داوطلبانه در اقتصاد پایین تر میآید. بعلاوه، بازارهای آزاد معمولاً بیشتر در سیستمهایی رشد میکنند که در آنها حقوق داراییها به صورت خوبی محافظت شده میباشد و همچنین سرمایهداران نیز مشوقی برای کسب دارند.
بازارهای آزاد و بازارهای مالی (free markets and financial markets)
در بازارهای آزاد، یک بازار مالی میتواند به عنوان یک تسهیل کننده مالی تشکیل شود، به خصوص برای افراد و یا شرکتهایی که نمیتوانند و یا نمیخواهند تا خودشان سرمایه کار را تأمین کنند. برای مثال، برخی از اشخاص و یا کسب و کارها در جمع آوری ثروت متخصص هستند و این کار را از طریق مصرف نکردن تمامیثروت کنونیشان انجام میدهند. برخی دیگر از شرکتها نیز درایجاد ذخیرههای مالی به منظور انجام فعالیتهای کسب و کاری، مانند شروع و گسترش یک بیزینس متخصص میباشند. این فعالان میتوانند از معامله اوراق بهادار مالی مانند سهامها و یا اوراق قرضه کسب سود نمایند. برای مثال، پسانداز کنندگان میتوانند اوراق قرضه را خریداری کرده و مقدار پسانداز فعلی خود را با کارآفرینان و با گرفتن قول بازگشت این پول بعلاوه سود و پاداش آن به اشتراک بگذارند. با استفاده از سهام، پسانداز کنندگان توانستهاند ادعای مالکیت همه محدودیتها در بازارهای آزاد از فشارهای غیر صریح و یا صریح استفاده میکند. مثالهای معمول از این محدودیتها شامل ممنوعیت انجام معاملاتی خاص، مالیات، قوانین نظارتی، دادن تعهد برای قوانین خاصی که در یک مبادله وضع شده است،
نیازمندیهای اجازه نامهای، نرخهای مبادلهای ثابت، رقابت در سرویسهای ارائه شده به صورت عمومی، کنترل کردن قیمتها، سهمیه بندی کالاها، خرید کالاها و خدمات و یا استخدام کارآموزان به عنوان کارمندان، میباشند. توجیهات معمول در زمینه محدودیتهای اعمال شده توسط دولت در بازارهای آزاد شامل امنیت مصرف کنندگان، عدالت بین گروههای ثروتمند و فقیر در جامعه و همچنین تدارک کالاهای عمومی میباشند. این توجیهات به هر صورتی که باشند، شرکتها، کسب و کارها و دیگر گروهها در یک جامعه معمولاً شکل این محدودیتها را به شکل مورد نظر خود تحت پدیدهای با عنوان rent-seeking تغییر میدهند. زمانی که رفتار بازار آزاد مورد نظارت است، محدوده بازار آزاد هر چند مقداری محدود میشود اما به طور کامل حذف نمیگردد، و تبادلات داوطلبانه همچنان در چارچوب نظارتی دولت صورت میگیرد.
برخی از تبادلات ممکن است بر خلاف قوانین دولت و یا قوانین نظارتی انجام شود که به این تبادلات، بازار سیاه (black market) اطلاق میگردد، که از آن به عنوان بازار آزاد زیر زمینی (underground versions of free markets) نیز یاد میکنند. هر چند، تبادلات این بازارهای زیرزمینی به شدت محدود شده میباشد زیرا در بازارهای سیاه، رقابت معمولاً شکلی تند و خشن به خود میگیرد و باعث ایجاد نزاعهایی بین گروههای رقیب و تولید کنندگان و مصرف کنندگان بازار میشود. در نتیجه، در یک بازار سیاه؛ مزیتهای رقابتی بیشتر به سمت گروههایی هستند که قدرت بیشتری در اعمال زور دارند، بنابراین رفتارهای انحصار طلبانه (monopolistic) و یا رفتارهای با تأثیر زیاد (oligopolistic) معمولاً به عنوان سدی برای ورود رقبای ضعیف تر به این بازارها ایجاد میکنند و یا رقبای ضعیف را از این بازارها خارج میکنند.
اندازه گیری میزان آزادی در یک اقتصاد
به منظور بررسی اثرات بازارهای آزاد در یک اقتصاد، اقتصاددانان شاخصهایی را تحت عنوان شاخصهای آزادی اقتصاد
(indexes of economic freedom) ابداع نمودهاند. این شاخصها شامل شاخص آزادی اقتصادی است که توسط بنیاد Heritage Foundation و The Economic freedom of North America indexes منتشر میشود و همچنین شاخص آزادی اقتصاد در آمریکای شمالی که توسط انستیتو فریزر (Fraser Institute) منتشر میشود، که میزان آزادی اقتصادی را اندازه گیری میکند.
این شاخصها شامل مواردی مانند امنیت حقوق مالکیت (Security of property rights)، مقدار نظارت اعمال شده
(The burden of regulation)، دسترسی بازارهای مالی (openness of financial markets)و بسیاری از دیگر آیتمها را شامل میشوند. تحلیلهای تجربی (Empirical Analysis) این شاخصها را با اندازه گیری متفاوتی مانند رشد اقتصادی (Economic Growth)، توسعه اقتصادی و همچنین استانداردهای زندگی مقایسه کرده است که نشان دهنده شواهدی غافلگیر کننده مبنی بر ارتباط بین بازارهای آزاد و تندرستی مردم در کشورها میباشد.
برای دیدن جلسه ی آموزشی بعدی این لینک را دنبال نمایید.