بیمه چرا

ابزار مالی

دوره مقدماتی جلسه پانزدهم

ابزار مالی  به چه معنی است؟

ابزارهای مالی (Financial Instruments) دارایی‌هایی هستند که قابلیت مبادله شدن دارند، و یا آن‌ها‌ را می‌توان به‌عنوان پکیجی از سرمایه‌ها که قابل مبادله هستند نیز مشاهده کرد. بیشتر انواع ابزارهای مالی، باعث ایجاد جریان بهینه پول و انتقال سرمایه به سرمایه‌گذاران تمامی دنیا می‌شود. این دارایی می‌توانند پول نقد، حق قراردادی برای دریافت و یا دیگر انواع ابزارهای مالی و یا مدارکی در مورد مالکیت بخش و یا کل یک شرکت حقوقی می‌باشد.

نکات کلیدی:

• ابزار مالی، یک سند واقعی و یا مجازی است که نشان‌دهنده توافق قانونی بین دو طرف در مورد هر نوعی از کالاها است که ارزش پولی دارند.
• ابزارهای مالی ممکن است به دو شکل و دو دسته تقسیم‌بندی شوند: ابزارهای مالی پولی (Cash instruments)  و ابزارهای مالی مشتقاتی (Derivative Instruments).
• ابزارهای مالی، می‌توانند براساس کلاس دارایی‌شان به یکی از دو دسته ابزارهای مالی بر پایه بدهی‌ها (Debt – based Instruments)  و یا ابزارهای مالی بر پایه  دارایی‌ها (Equity – Based Instruments) تقسیم‌بندی شوند.
• ابزارهای مبادلات خارجی (Foreign Exchange instruments) شامل یک نوع سوم و ویژه از ابزارهای مالی می‌باشند.

برای دیدن جلسه آموزشی قبلی لینک را دنبال نمایید.

برای دیدن جلسه آموزشی بعدی لینک را دنبال نمایید.

 بیشتر بدانیم...

درک مفهوم ابزارهای مالی

ابزارهای مالی، می‌توانند اسناد واقعی و یا مجازی باشند که نشان‌دهنده یک توافق بین دو طرف و هر چیزی که دارای ارزش پولی است می‌باشد. ابزارهای مالی‌ای که بر پایه دارایی‌ها هستند نشان‌دهنده مالکیت یک دارایی می‌باشند. ابزارهای مالی‌ای که بر پایه بدهی‌ها می‌باشند نشان‌دهنده وامی هستند که توسط سرمایه‌گذار به صاحب آن ابزار داده شده است. ابزارهای بازار فارکس نیز شامل نوع سوم و ویژه‌ای از ابزارهای مالی می‌باشند. زیر شاخه‌های متفاوتی از هر یک از ابزارهای مالی وجود دارند، مانند حق تقدم سهام (Preferred share equity) و همچنین حقوق صاحبان سهام مشترک (Common share equity).

نکته مهم: استانداردهای بین‌المللی حسابداری (International Accounting standards – IAS)  ابزارهای مالی را «هر نوع قراردادی که باعث به وجود آمدن یک دارایی مالی برای یک شخصیت حقوقی و یا یک بدهی مالی یا سرمایه‌ای مالی برای شخصیت حقوقی دیگری می‌شود» تعریف کرده است.

انواع دارایی‌های مالی

دارایی‌های مالی ممکن است به دو دسته تقسیم شوند: دارایی‌های مالی پولی (Cash instruments) و دارایی‌های مالی مشتق (Derivative instruments).

دارایی‌های مالی پولی (Cash Instruments):

• دارایی‌های مالی پولی، ارزش‌شان به‌طور مستقیم تحت تأثیر بازارها می‌باشد و توسط اتفاقاتی که در بازارها رخ می‌دهد تعیین می‌گردد. از این دارایی‌ها می‌توان به‌عنوان سهامی‌ نام برد که به آسانی قابل معامله می‌باشند.
• دارایی‌های مالی ممکن است همچنین سپرده‌ها و یا وام‌هایی باشند که دو طرف وام‌دهنده و وام‌پذیر بر آن توافق کرده‌اند.

دارایی‌های مالی مشتقه (Derivative Instruments)

• ارزش و ویژگی دارایی‌های مالی مشتقه براساس اجزای ناقل پایه‌ای آن، مانند دارایی‌ها، نرخ بهره و یا شاخص‌ها تعیین می‌شود.
• یک قرارداد اختیار معامله سرمایه‌ای برای مثال، یک دارایی مالی مشتقه محسوب می‌گردد زیرا ارزش از سهام پایه‌ای آن نشأت می‌گیرد. این قراردادهای اختیار معامله این حق را می‌دهد تا سهام پس از یک دوره زمانی معین با قیمت توافق شده و مشخص، خریده شده و یا فروخته شود. همان‌طور که قیمت‌ها رو به بالا حرکت می‌کنند و یا سقوط می‌کنند، ارزش این قراردادهای اختیار معامله نیز بالا رفته و یا پایین می‌آیند. البته لزوماً با نسبت درصدی یکسان این اتفاق نمی‌افتد.
• دو نوع مشتقات قابل معامله وجود دارد، یک نوع از آن‌ها‌ مشتقات معامله شده در بازار فرابورس (Over – the – counter (OTC) traded derivatives)  و نوع دیگر مشتقات معامله شده در بازارهای بورس می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازار فرابورس خود یک محل مبادله و یا پروسه‌ای است که در آن سهام شرکت‌هایی که در بورس‌های رسمی ‌ثبت نشده‌اند قیمت‌گذاری شده و مورد معامله قرار می‌گیرند.

مشتقات قابل معامله در بازار بورس به چه معنایی می‌باشد؟

انواع کلاس‌های دارایی ابزارهای مالی (Asset classes of financial instruments)

ابزارهای مالی ممکن است توسط کلاس‌های دارایی‌شان از یکدیگر جدا شوند، که این کلاس‌های دارایی می‌توانند شامل ابزارهای مالی بر پایه بدهی‌ها (Debt – based) و همچنین ابزارهای مالی بر پایه سرمایه باشند (Equity – based).

ابزارهای مالی بر پایه بدهی‌ها (Debt- based financial instruments)

ابزارهای مالی کوتاه‌مدت (short term) بر پایه دارایی‌ها به مدت یک سال و یا کمتر اعتبار دارند. اوراق بهاداری از این قبیل به‌شکل برگه‌های تبلیغاتی و یا (T – bills) دیده می‌شوند. پول نقد در این روش می‌تواند به‌شکل سپرده و یا گواهی سپرده (Certificates of deposit – CDs) دیده شوند.

ابزارهای مالی بر پایه بدهی‌ها که به‌صورت بلندمدت (long term) هستند بیش از یک سال اعتبار دارند. در اوراق بهادار، این‌ ابزارها شامل اوراق قرضه می‌باشند. معادل‌های پولی در این حالت برابر با وام‌ها هستند. مشتقات معامله شده در بازارهای بورس در این حالت اوراق قرضه آتی هستند و همچنین شامل قراردادهای اختیار معامله بر اوراق قرضه آتی می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازارهای فرابورس شامل مشتقات نرخ بهره (Interest rate) مشتقاتی که در آنها نرخ بهره به سقف و کف می‌رسد (interest rate caps and floors) قراردادهای اختیار معامله نرخ‌های بهره (interest rate options) و همچنین مشتقات خارجی می‌باشد.

اوراق بهادار موجود در دسته ابزارهای مالی بر پایه سرمایه شامل سهام می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازار بورس در این دسته، شامل قراردادهای اختیار معامله سهامی‌ (Stock options) و همچنین قراردادهای آتی سرمایه‌ای (Equity futures) می‌باشند. مشتقات معامله شده در خارج از بازار بورس در این حالت شامل قراردادهای اختیار معامله سهام و همچنین مشتقات خارجی می‌باشند.

موارد مهمی که باید در مورد ابزارهای مالی نظر داشته باشید

در بازار فارکس هیچ‌گونه اوراق بهاداری وجود ندارد. معادل‌های پول نقد در این روش به‌شکل ارز مبادله‌ای (Spot foreign exchange) دیده می‌شود که با نرخ متداول کنونی مبادله می‌گردند. مشتقات مبادله شده در بازارهای فارکس، معمولاً قراردادهای آتی ارزها می‌باشند. مشتقات معامله شده در بازارهای فرابورس (OTC) در بازار فارکس شامل قراردادهای اختیار معامله مبادلات در بازار فارکس (Foreign exchange options)  معاملات پیش‌رو (outright forwards) و همچنین معاملات شامل بهره در بازار فارکس (Foreign exchange swaps) می‌شوند.